CORONA’NIN EMLAK SEKTÖRÜNE ETKİSİ
Öncelikle ifade etmek gerekir ki, Corona Krizi, daha önceki krizlerden farklı olarak sadece ekonomik değil sosyal açıdan da değerlendirilmesi gereken ve etkilerini önümüzdeki dönemde insanların yaşam biçimlerindeki değişikliklerde de göreceğimiz bir özelliğe sahiptir.
Bu yazıda Corona’nın Türkiye’de emlak sektörüne etkilerini 3 başlık altında açıklayacağım.
- Ticari Gayrimenkul Sektörü’ne Etkisi
- Konut Sektörü’ne Etkisi
- Yatırımcı, Satıcı ve Alıcılar için Tavsiyeler
KORONA ’NIN TİCARİ GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ’NE ETKİSİ
Ticari gayrimenkul ile başlayacak olursak; bilindiği üzere; ofis, fabrika, arsa, mağaza, dükkan vb. olarak farklı ticari gayrimenkul çeşitleri bulunmaktadır. Corona’nın her bir gayrimenkul tipine etkisi farklı olacaktır.
Ofisleri ele alırsak; şu anda birçok şirket elemanları home office çalışma modeline geçmiş durumdadır. Bu dönemde evden çalışma modelini aktif ve verimli kullanabilen birçok şirketin kriz sonrası bu uygulamaya belirli sürelerle devam edeceği ve ofis taleplerinde, özellikle ofis büyüklükleri konusunda ihtiyaç değişikliğine gidileceği öngörülmektedir.
Perakende satış yapan dükkan ve mağazaların önemli bir kısmı Corona önlemleri kapsamında müşterilerine hizmet veremedikleri için kapanmak zorunda kalmışlardır. Şu anda bu işyeri sahiplerinin geliri olmadığı gibi, özellikle eleman finansmanı ve kira ödemelerinden kaynaklı giderleri devam etmektedir. Önlemlerin ne kadar süre ile devam edeceğinin bilinmiyor olmasının da, yakın zamanda bu dükkan ve mağazaların önemli bir kısmının tahliye edilmesine, kiralık dükkan arz-talep dengesinin ve dolayısıyla rayiçlerin değişmesine neden olacağı değerlendirilmektedir.
Bununla birlikte sektörüne göre büyüyeceğini tahmin ettiğimiz firmalar da bulunmaktadır. Özellikle online satış yapan ve dijital altyapısı son dönemde ortaya çıkan müşteri ihtiyaçlarına hızlı cevap verme konusunda kolay adapte olabilen şirketlerin, bu süreçten güçlenerek çıkmasını ve yeni yer talepleri oluşturmasını bekliyoruz.
Ayrıca, şirketini sıfırdan kuran, ömrünü işine adamış, hayatını çalışmakla geçirmiş değerli iş adamları, sanayiciler, üreticiler Corona karantinası kapsamında şu anda evlerindeler. Kendileri ile görüştüğümüzde anlıyoruz ki, hem işe hem hayata bakış açıları bu dönemde bir değerlendirme altında. Bu iş adamlarımızın karantina süresinde alacağı kararların yansımalarını, bu dönemin sonunda, biz ticaret hayatında ve ticari gayrimenkul taleplerinde görüyor olacağız.
CORONA ’NIN KONUT SEKTÖRÜNE ETKİSİ
Corona ile birlikte çok hızlı karşımıza çıkan talepler mevcuttur. Bunlardan ilki çalışma odasıdır. Özellikle home office çalışan ailelerde, evde çocuk da varsa eğer, çalışmaya uygun ortamın bulunmaması ya da mevcut alanların çalışma için uygun olmaması nedeniyle, kriz sonraki dönemde ev tercihlerinin, bu ihtiyacı karşılar nitelikte olmasını bekliyoruz. Evlerde sessiz ve çalışmaya uygun ortamların bulunmaması, mevcut masa ve sandalyelerin uzun süreli çalışma için ergonomik tasarımlara sahip olmaması ile birleştiğinde oldukça rahatsız edici hale gelmiştir. Müşterilerimizden ilk gelen talep değişikliklerinden birisi, daha önceden talep ettikleri oda sayısının artırılması yönündedir.
Bu dönemde en çok talep edilen 2. ihtiyaç evde balkon bulunmasıdır. Evden çıkılmaması, rahat nefes alınacak ve dışarı ile temasın maksimum seviyeye çıktığı balkon talebinde artışa neden olmuştur.
Ayrıca; deprem, salgın hastalık ya da gıda tedariğinde herhangi bir sorun yaşama vb. ihtimaline karşı insanlar müstakil ev edinme ihtiyacı hissetmeye ve bu yönde taleplerde bulunmaya başladılar. B planı olarak düşünülen bu evler, şehir dışında ancak kolay ulaşım imkanı olan, bahçesinde sebze meyve yetiştirebilecekleri, acil durumlarda kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri donanıma sahip yaşam alanları olarak tanımlanmaktadır.
Bununla birlikte şehir dışında yaşayan müşterilerimiz de, acil bir sağlık durumunda hastanelere ve sağlık kuruluşlarına kolayca ulaşabilmek ve sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için şehir içlerinde küçük de olsa yatırım yapma taleplerini belirtmektedirler.
Çin’de yaşanan bir durum olarak, ev karantinası döneminde çiftlerin aldığı boşanma kararlarının sayısında artış olmakta, bu durumun da kriz sonrası konut taleplerinde artışa sebep olacağı değerlendirilmektedir.
Aile büyüklerinin karantina dönemi süresinde evlerinden çıkamıyor olması ve uzak yaşayan çocukların bu dönemdeki ulaşım riskleri yakın yaşama ihtiyacının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Korona sonrası dönemde ailelerin çocuklarına ya da çocukların ailelerine yakın lokasyonlara taşınmalarının artması beklenmektedir.
YATIRIMCI, SATICI VE ALICI İÇİN TAVSİYELER
Yatırımcı iseniz; faizlerin düşük olması ve emlak fiyatlarının uygun olması nedeniyle alım için güzel bir dönem olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte alacağınız gayrimenkulü, içinde kiracısı olduğu için ya da boşsa bile kiraya vermek için alıyorsanız eğer, önümüzdeki 1-2 yıl içinde kira gelirlerinin beklentinizin altında kalabileceğini ya da gayrimenkulü hemen kiraya veremeyebileceğinizi, bunun da boşluk kayıplarına neden olabileceğini bilmeli ve hesabınızı buna göre yapmalısınız.
Satıcı iseniz; şu anki satılabilir değerlerin beklentinizin altında olması muhtemeldir. Bununla birlikte, satış sonrası başka bir yer alacaksanız eğer, alacağınız yerin fiyatının da düşük olacağını dikkate almalıyız. İhtiyaç nedeniyle satıyorsanız, önümüzdeki günlerde daha yüksek rakamlara satış ihtimalinin düşük olması nedeniyle, paranın zaman maliyetini de dikkate alarak, bir an önce harekete geçmenin karlı olacağı açıktır.
Alıcı iseniz; rakamların düşmesi ile birlikte talebin de arttığını, bu nedenle ihtiyacınıza uygun yer bulduğunuzda alım yapmanızı öneririm. 2018 Ağustos dönemi dolar krizi sonrasında; piyasaya çok hızlı şekilde çok sayıda uygun fiyatlı gayrimenkul çıkmış, çok hızlı satışlar olmuş ve ‘bu rakamlar daha da düşecek, daha çok yer çıkar’ düşüncesi ile bekleyen müşteriler alım yapamadan alternatifler tükenmiş ve fiyatlar tekrar yükselişe geçmişti. Corona karantinası sonrasında da benzer bir tablo yaşanması muhtemel görünmektedir.
Hepimize sağlıklı günler !!!
